Khớp gối là khớp bản lề, là một khớp yếu nhất của cơ thể. Khớp gối gồm 3 khớp là khớp chày-đùi, khớp chè-đùi và khớp chày-chè. Sự vững khớp gối được bảo đảm bởi các yếu tố cân cơ dây chằng , bao khớp.

Về mặt dây chằng, khớp gối có 4 dây chằng là:

• dây chằng chéo trước,
• dây chằng chéo sau,
• dây chằng bên ngoài
• dây chằng bên trong.

Do khớp gối là khớp lỏng lẻo nên rất hay bị chấn thương như: trật khớp, gãy xương, đứt dây chằng, tổn thương sụn… trong đó đứt dây chằng chéo trước là tổn thương hay gặp nhất.

Theo thống kê ở Mỹ mỗi năm có khoảng 200.000 trường hợp tổn thương dây chằng chéo trước.

Dây chằng chéo trước bị đứt khiến mâm chày sẽ bị di lệch ra trước so với xương đùi, làm cho khớp gối bị mất vững khiến người bệnh đi lại khó khăn. Tình trạng lỏng khớp kéo dài dẫn đến các tổn thương khác như: teo cơ, rách sụn chêm, thoái hóa khớp…

Về mặt giải phẫu dây chằng chéo trước gồm 2 bó là: bó trước trong và bó sau ngoài. Bó trước trong là bó chính có tác dụng giữ vững gối khi gấp, bó sau ngoài là bó phụ có tác dụng giữ vững gối khi duỗi.

Nguyên nhân:

– Chấn thương trực tiếp chiếm khoảng 30% xảy ra khi va chạm trực tiếp vào vùng gối hay gặp ở các môn thể thao đối kháng: bóng đá, bóng chuyền… hoặc tai nạn giao thông té đập gối.
– Chấn thương gián tiếp là loại hay gặp nhất như trong trường hợp đang chạy thì dừng hoặc chuyển hướng đột ngột trong lúc bàn chân giữ nguyên.

Triệu chứng lâm sàng và chẩn đoán:

+ Hỏi bệnh sử:

– có thể bệnh nhân nghe thấy tiếng “rắc” sau chấn thương, sau đó gối sưng nề và hạn chế vận động do chảy máu trong bao khớp gối. Dù có được điều trị hay không thì các triệu chứng cũng tự hết sau vài tuần.

+ Lỏng gối

– Bệnh nhân có cảm giác chân yếu khi đi lại.
– Khó khăn khi đứng trụ một chân bên gối lỏng.
– Khi chạy nhanh có cảm giác sụm chân, dễ vấp ngã.
– Khi đi nhanh trên đường không bằng phẳng, dễ có cảm giác trẹo gối.
– Lên cầu thang cảm giác không thật chân, khó khăn khi đi xuống dốc hoặc bước xuống cầu thang.

+ Teo cơ

Đùi bên chấn thương nhỏ dần so với bên lành do teo cơ. Triệu chứng này thường xuất hiện muộn nguyên nhân vì khớp gối lỏng lẻo dẫn đến bệnh nhân ít vận động do đau.

Teo cơ dễ xảy ra ở những người ít hoạt động như dân văn phòng, học sinh… Tuy nhiên đối với vận động viên thể thao, triệu chứng lỏng gối thường biểu hiện không rõ ràng vì cơ đùi rắn chắc làm cho gối vững giả tạo, mặc dù dây chằng chéo trước đã đứt hoàn toàn.

Khi có các triệu chứng trên các bác sĩ sẽ cho chỉ định chụp X-quang và MRI khớp gối. Chụp X-quang giúp chẩn đoán các trường hợp bong dứt điểm bám và tình trạng xương.
Chụp cộng hưởng từ khớp gối ngoài giúp chẩn đoán đứt dây chằng còn giúp phát hiện các tổn thương kèm theo như sụn chêm, sụn khớp, dây chằng chéo sau, dây chằng bên…

Điều trị bảo tồn:

1. Chỉ định:

– Đứt không hoàn toàn dây chằng chéo trước, khớp gối còn vững
– Đứt dây chằng chéo trước ở bệnh nhân lớn tuổi.
– Đứt dây chằng chéo trước ở trẻ em còn sụn tăng trưởng

2. Điều trị:

– chủ yếu dùng thuốc giảm đau, kháng viêm, tập vật lý trị liệu tăng sức mạnh cơ tứ đầu đùi.

– Điều trị phẫu thuật: Phẫu thuật nội soi tái tạo lại dây chằng chéo trước đứt là phẫu thuật phổ biến hiện nay ở Việt Nam và trên thế giới.

Thời điểm phẫu thuật tốt nhất là sau 3 tuần kể từ khi bị chấn thương.
Các phương pháp và kỹ thuật phục hồi chức năng

Sau khi phẫu thuật bệnh nhân tập vật lý trị liệu dây chằng chéo trước thụ động tai giường.

Ngày 1 sau phẫu thuật

– Tập lắc, di động xương bánh chè

– Mang nẹp đùi cẳng chân cố định sau mổ: tập dạng và khép chân, tập nâng toàn bộ chân lên khỏi mặt giường, tập vận động cổ chân trong nẹp.

– Tập co cơ tĩnh trong nẹp: tập gồng cơ đùi, cơ cẳng bàn chân

– Tháo nẹp ngày 3-4 lần, tập gấp duỗi gối chủ động có trợ giúp, gấp gối <60º

– Đeo nẹp liên tục cả ngày và đêm, kê cao chân phẫu thuật khi nằm nghỉ.

– Bệnh nhân có thể ngồi dậy trên giường.

Ngày 2 sau phẫu thuật

– Tiếp tục tập các bài tập trên như ngày thứ nhất

– Mang nẹp: bệnh nhân có thể tập ngồi, tập đứng dậy tỳ nhẹ xuống chân đau với trọng lượng bằng 50% trọng lượng cơ thể.

– Sử dụng 2 nạng nách trợ giúp có sự hướng dẫn của kỹ thuật viên.

Ngày 3 sau phẫu thuật

– Tiếp tục tập các bài tập như ngày 1, 2 với cường độ tăng dần.

– Tập vận động chủ động có kháng trở các khớp tự do tại chân phẫu thuật.

– Bệnh nhân đi lại, sử dụng 2 nạng nách trợ giúp, hướng dẫn bệnh nhân đi đúng cách và chịu lực.

Sau 1 tuần sau phẫu thuật

– Có thể gấp gối đến 90 độ.

– Chịu trọng lượng trên chân phẫu thuật với cường độ tăng dần đến 100% trọng lượng.

– Nếu khớp gối sưng đau tăng lên, ngưng tập, chườm lạnh khớp gối.

– Mang nẹp cố định gối 4 tuần.Sử dụng nạng nách 4-6 tuần.

– Sang tuần thứ 2: Khớp gối phải được duỗi hoàn toàn, gối phải gấp được 90 độ, sức cơ tứ đầu đùi phải đủ mạnh.

Từ tuần thứ 3 đến hết tuần thứ 4:

Tăng cường tập vận động thụ động gối để gối gấp dần tối đa đến 120 độ.

– Tăng cường tập nâng chân, tập gấp duỗi gối chủ động tư thế ngồi (chưa có lực cản) để tăng sức cơ tứ đầu đùi.

– Tập đứng dồn 100% trọng lượng lên chân phẫu thuật.

– Tập đạp xe đạp tại chỗ không có lực cản.

– Tập sức cơ tứ đầu đùi bằng cách dùng lực cản ở cẳng chân khi khớp gối duỗi dần từ 90 đến 60 độ.

Từ tuần thứ 5 đến hết tuần thứ 6:

Tập gấp gối tích cực hơn để tăng tầm vận động của khớp

Tập nhún đùi (xuống tấn) trong giói hạn khớp gối duỗi dần từ 90 đến 60 độ và ngược lại, tốc độ tăng dần theo thời gian.

Tập bước lên và bước xuống một bậc thang

Tập sức mạnh cơ đùi bằng cách tập nâng đùi với tạ hoặc bao cát hoặc chun khi khớp gối gấp 90 độ với trọng lượng tăng dần.

Day mềm sẹo mổ, tập di động xương bánh chè.

Từ tuần thứ 7 đến hết tuần thứ 10:

Tăng cường các bài tập trên để đạt được biên độ gấp duỗi khớp gối thụ động bình thường.

Bỏ nẹp, tập đi bộ tích cực và tập dáng đi bình thường.

Tập bước lên và bước xuống đến 2-3 bậc thang

Tập nhún đùi với tầm vận động gấp duỗi gối tăng lên và tốc độ tăng dần

Tập chạy trên đường bằng phẳng.

Từ tuần thứ 11 đến tuần thứ 16:

Tăng cường các bài tập trên

Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày

Tập gấp duỗi gối chủ động phải đạt biên độ bình thường

Vào tuần thứ 16 tầm vận động duỗi chủ động phải đạt duỗi hoàn toàn.

Từ tháng thứ 5 đến hết tháng thứ 6:

– Tập các bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi và cơ chậu chày